MOZ NSZZ “Solidarność” Pracowników Sądownictwa i Prokuratury podjęła kompleksowe działania zmierzające do uregulowania kwestii dyżurów pracowniczych. Prezentujemy przebieg dotychczasowych interwencji oraz kluczowe problemy wymagające rozwiązania.
Istota problemu
Pracownicy sądów i prokuratury regularnie pełnią dyżury telefoniczne, pozostając w gotowości do podjęcia pracy w nagłych przypadkach. W praktyce oznacza to konieczność pozostawania w domu w kontakcie telefonicznym, zachowania pełnej dyspozycyjności i trzeźwości, a w razie potrzeby – natychmiastowego stawienia się w pracy. Najczęściej dyżury te odbywają się w dni wolne, wieczorami i w nocy, obejmując znaczną część czasu prywatnego pracowników.
Problem dotyczy między innymi urzędników sądowych, którzy są zobowiązani do pełnienia dyżurów telefonicznych przez kilka godzin dziennie w dni powszednie oraz nawet kilkanaście godzin w weekendy i święta. Dyżury te mają na celu zabezpieczenie obsługi postępowań aresztowych i przyspieszonych oraz w sprawach opiekuńczych i nieletnich, realizację zadań logistycznych oraz dokonanie niezbędnych uzgodnień dla sprawnego przeprowadzenia różnych pilnych postępowań sądowych.
Zgodnie z art. 151⁵ Kodeksu pracy, czasu dyżuru nie wlicza się do czasu pracy, jeśli pracownik faktycznie nie wykonuje pracy, jednak czas dyżuru nie może naruszać prawa do odpoczynku. W praktyce dochodzi jednak do licznych nieprawidłowości w rozumieniu i stosowaniu tego przepisu, co potwierdzają kontrole Państwowej Inspekcji Pracy.
Złożona sytuacja prawna
Największe kontrowersje budzi interpretacja art. 151⁵ § 2 Kodeksu pracy, który stanowi, że “czasu dyżuru nie wlicza się do czasu pracy, jeżeli podczas dyżuru pracownik nie wykonywał pracy”. Logiczną konsekwencją tego zapisu jest to, że jeśli pracownik podczas dyżuru pełnionego poza zakładem pracy odbiera telefon, podejmuje czynności organizatorskie czy też stawia się w sądzie, to w tym czasie “pracę wykonywał”. Takie okoliczności powinny zatem rodzić po stronie pracodawcy obowiązek ewidencjonowania i rozliczenia tego czasu według zasad ogólnych.
Kwestię tę należy również analizować w kontekście art. 80 Kodeksu pracy, który stanowi, że wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną, a za czas niewykonywania pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia tylko wówczas, gdy przewidują to przepisy prawa pracy. Przepis dotyczący pełnienia dyżurów jest więc w pewnej opozycji do tej naczelnej zasady prawa pracy.
Orzecznictwo polskich sądów w tym zakresie jest dość ubogie, a jego wpływ na praktykę w naszym systemie prawnym ograniczony. Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z 18 lutego 2014 r. (sygn. akt III APa 3/14) zajął stanowisko, że pozbawienie prawa do odpoczynku z uwagi na konieczność pełnienia dyżuru może być kwalifikowane jako naruszenie dóbr osobistych.
Z kolei Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 16 listopada 2017 r. (sygn. akt PK 306/16) znacząco złagodził to podejście, wskazując, że prawo do pracowniczego odpoczynku, choć przysługuje wszystkim zatrudnionym, musi być realizowane z uwzględnieniem szczególnego rodzaju zatrudnienia oraz konieczności jego wykonania w razie wystąpienia niecierpiących zwłoki potrzeb służbowych. W ocenie wielu ekspertów prawa pracy, SN w tym orzeczeniu skupił się bardziej na ochronie systemu wymiaru sprawiedliwości niż interesów indywidualnych pracowników. Ponadto do takiego ograniczenia polski system prawny przewidział stosunek służbowy lub stosunek pracy na podstawie mianowania. Tymczasem jednak polski ustawodawca zdecydował się zatrudniać w sądach urzędników po prostu na podstawie umów o pracę. Taka decyzja rodzi konsekwencje w postaci mniejszej dyspozycyjności urzędnika.
Przełomowe znaczenie w tej materii ma wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 21 lutego 2018 r. (C-518/15), zgodnie z którym czas gotowości pracownika, który jest zobowiązany do szybkiej reakcji na wezwanie pracodawcy, musi być traktowany jako czas pracy. TSUE podkreślił, że pozostawanie w gotowości w domu z obowiązkiem reakcji na wezwanie znacząco ogranicza możliwość innych aktywności i, zdaniem Trybunału, “musi być traktowany jako czas pracy”. Istotne jest również, że TSUE wskazał, iż prawodawstwo poszczególnych państw członkowskich może swobodnie kształtować przepisy dotyczące czasu pracy i odpoczynku, ale wyłącznie w kierunku rozwiązań korzystniejszych dla pracowników.
W teorii prawa ustalono dychotomiczny podział: “okres odpoczynku” oznacza każdy okres, który nie jest czasem pracy. Ta interpretacja wskazuje, że nie ma “trzeciej kategorii” czasu pracy – pracownik albo pracuje, albo odpoczywa.
Praktyczne problemy i konsekwencje
Kontrole przeprowadzone przez organy Państwowej Inspekcji Pracy wykazały szereg nieprawidłowości w organizacji i rozliczaniu dyżurów pracowniczych w sądach i prokuraturach. Najczęściej spotykane nieprawidłowości to brak zapisów w ewidencji czasu pracy o pozostawaniu w gotowości poza zakładem pracy w kontakcie telefonicznym, nieprawidłowe rozliczanie czasu faktycznie przepracowanego w ramach wezwań do wykonywania czynności, naruszanie prawa do nieprzerwanego odpoczynku dobowego i tygodniowego oraz brak odpowiedniej rekompensaty za czas pozostawania w dyspozycji pracodawcy.
Szczególnie problematyczne są przypadki osób, których sytuacja osobista (np. sprawowanie opieki nad małoletnimi dziećmi czy orzeczona niepełnosprawność) wyklucza możliwość wykonywania pracy w godzinach nadliczbowych czy w porze nocnej, podczas gdy istotą dyżurów jest właśnie gotowość do podjęcia pracy w takich sytuacjach. W wielu jednostkach dochodzi do kumulacji dyżurów u tych samych pracowników z powodu niedoborów kadrowych. Brakuje też możliwości zapewnienia zastępstw w przypadku niedyspozycji osób dyżurujących. Ponadto, problematyczne pozostaje rozliczanie czasu pracy osób, które po wezwaniu podczas dyżuru faktycznie wykonują pracę – czy to zdalnie (telefonicznie), czy stawiając się w miejscu pracy. Problemów organizacyjnych jest więcej.
Problem ten dotyka kilku tysięcy pracowników wymiaru sprawiedliwości w całym kraju. Z danych Ministerstwa Sprawiedliwości wynika, że w 2023 roku w dyżurach aresztowych uczestniczyło ponad 6100 osób, pełniąc łącznie ponad 1,9 mln godzin dyżurów poza siedzibami sądów i prawie 291 tys. godzin dyżurów w sądach.
Niejasne uregulowania i brak systemowych rozwiązań prowadzą do opisanych wyżej trudności organizacyjnych, a w konsekwencji do przemęczenia pracowników i zwiększonego ryzyka błędów w pracy. Powodują również konflikty interpersonalne związane z przydzielaniem dyżurów oraz trudności w godzeniu życia zawodowego z prywatnym. Pracownicy zmuszeni są ponosić dodatkowe koszty, np. związane z zapewnieniem opieki nad osobami zależnymi podczas dyżuru lub dwukrotnym dojazdem do zakładu pracy.
Dylemat organizacyjny – specjalizacja a równomierne obciążenie
Kwestia dyżurów w sądach i prokuraturze wiąże się bezpośrednio z większym problemem strukturalnym – napięciem między potrzebą specjalizacji pracowników a równomiernym rozłożeniem obowiązków. Ministerstwo Sprawiedliwości w swoich rekomendacjach sugeruje szerszy podział dyżurów między wszystkich pracowników sądu, ale takie rozwiązanie budzi istotne wątpliwości w świetle przepisów regulujących organizację pracy w sądach.
Zmiany legislacyjne wprowadzone w 2008 roku miały jasny cel – stworzenie wyspecjalizowanej kadry administracyjnej wspierającej wymiar sprawiedliwości. W uzasadnieniu projektu rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 30 czerwca 2008 r. podkreślano, że “jednym z warunków sprawnego działania wymiaru sprawiedliwości jest dobrze wykształcona, profesjonalna kadra administracyjna” oraz że “w celu prawidłowego funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości konieczne jest stworzenie w polskim sądownictwie i prokuraturze nowoczesnej i wykwalifikowanej kadry”.
To właśnie wówczas wprowadzono podział stanowisk urzędniczych na trzy grupy: stanowiska samodzielne, stanowiska wspomagające pion orzeczniczy oraz pozostałe stanowiska wspomagające. Zgodnie z intencją prawodawcy, stanowiska wspomagające pion orzeczniczy przewidziano dla pracowników kierowanych do pracy w wydziałach sądów, natomiast pozostałe stanowiska wspomagające przeznaczono dla pracowników pionu administracyjnego.
W uzasadnieniu do projektu rozporządzenia stwierdzono wprost, że “takie stanowiska [wspomagające pion orzeczniczy] zajmować powinni zatem urzędnicy kierowani do pracy w wydziałach sądów lub komórkach wykonujących czynności nadzorcze w stosunku do wydziałów sądów.” Podkreślono także rolę wyspecjalizowanych protokolantów, którzy “docelowo […] utworzą grupę tzw. zawodowych protokolantów, biegłych w obsłudze komputera połączonej z umiejętnością sprawnego protokołowania przebiegu posiedzeń sądowych, a przy tym odpowiedzialnych za formę i treść sporządzanych dokumentów.”
Praktyka pokazuje jednak, że w wielu sądach duch tych przepisów jest ignorowany. Pracownicy na stanowiskach wspomagających pion orzeczniczy często wykonują zadania w oddziałach administracyjnych i odwrotnie. Ponadto, wzrost specjalizacji widoczny jest nie tylko w podziale na piony orzeczniczy i administracyjny, ale również wewnątrz samego pionu orzeczniczego – między wydziałami procesowymi a nieprocesowymi, które znacząco różnią się specyfiką pracy.
W tym kontekście pojawia się istotny dylemat dotyczący dyżurów. Z jednej strony, znaczna część pracowników obciążonych dziś dyżurami oczekuje szerszego rozłożenia tych obowiązków na wszystkich pracowników sądu. Rozwiązanie takie mogłoby zmniejszyć częstotliwość pełnienia dyżurów przez poszczególne osoby i sprawiedliwiej rozłożyć związane z tym obciążenia. Z drugiej zaś strony, takie podejście może stać w sprzeczności z ideą specjalizacji i profesjonalizacji kadry administracyjnej. Pracownik wyspecjalizowany w obsłudze określonego rodzaju spraw może nie posiadać kompetencji do skutecznego działania podczas dyżuru dotyczącego innej kategorii spraw, które wymagają specjalistycznej wiedzy proceduralnej.
Należy zrozumieć oczekiwania pracowników dotyczące równomiernego obciążenia pracą, trzeba jednak zwrócić uwagę, że problem ma charakter systemowy. Jego źródłem są wieloletnie zaniedbania w polityce kadrowej, niedostosowane do rzeczywistych potrzeb limity etatów w poszczególnych komórkach organizacyjnych.
Doraźne rozwiązania, takie jak angażowanie w dyżury pracowników bez odpowiedniego przygotowania merytorycznego, mogą przynieść więcej szkody niż pożytku – zarówno dla samych pracowników, jak i dla jakości obsługi obywateli. Jednocześnie brak właściwej rekompensaty za czas pozostawania w dyspozycji pracodawcy oraz naruszanie prawa do odpoczynku czyni system dyżurów szczególnie uciążliwym.
Rozwiązanie problemu musi uwzględniać zarówno potrzebę sprawiedliwego rozłożenia obowiązków, jak i zachowanie specjalizacji pracowników. Wymaga to jednak systemowych zmian organizacyjnych i prawnych, a nie doraźnych działań podejmowanych kosztem praw pracowniczych i jakości funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości.
Próby legislacyjne i ich niewystarczalność
Próbą uregulowania kwestii dyżurów była nowelizacja przepisów wprowadzona § 10a dodanym przez § 1 pkt 1 rozporządzenia z 19 listopada 2024 r. (Dz.U.2024.1707). Regulacja ta koncentruje się jednak wyłącznie na aspektach finansowych, pomijając kluczowe kwestie organizacyjne i kadrowe. Ponadto dotyczy jedynie dyżurów pełnionych w siedzibach sądów i prokuratur, podczas gdy zdecydowana większość dyżurów to dyżury pełnione poza zakładem pracy. Z danych za rok 2023 wynika, że ta prawie nic niewnosząca zmiana rozporządzenia i tak dotyczy jedynie 13,3% przypadków (86,7% dyżurów stanowią te pełnione poza siedzibami sądów, głównie w domach pracowników). Poza tym kwestia ta i tak wcześniej była uregulowana w kodeksie pracy.
Ta dysproporcja podkreśla nieadekwatność wprowadzonej regulacji, która pomija zdecydowaną większość przypadków pełnienia dyżurów przez pracowników sądów i prokuratury.
INTERWENCJE I REAKCJE INSTYTUCJI PAŃSTWOWYCH
Działania MOZ NSZZ “Solidarność” Pracowników Sądownictwa i Prokuratury
W ubiegłych latach MOZ NSZZ “Solidarność” Pracowników Sądownictwa i Prokuratury zwróciła się do Głównego Inspektora Pracy o włączenie kwestii dyżurów i gotowości do planu kontroli. Taki kontroli odbyło się wiele, a organizacja zbierała ich wyniki.
21 stycznia 2025 r. MOZ NSZZ “Solidarność” Pracowników Sądownictwa i Prokuratury wystąpiła do Głównego Inspektora Pracy z wnioskiem o pilną interwencję w sprawie narastającego problemu systemowego. W obszernym piśmie związkowcy przedstawili argumentację prawną, w tym orzecznictwo TSUE oraz wskazali na konkretne nieprawidłowości stwierdzone podczas kontroli PIP.
“SOLIDARNOŚĆ” INTERWENIUJE WS. DYŻURÓW W SĄDACH I PROKURATURZE
Stanowisko Głównego Inspektoratu Pracy
W odpowiedzi z 21 lutego 2025 r. Główny Inspektorat Pracy potwierdził, że dotychczasowe kontrole wykazywały liczne nieprawidłowości. Wśród nich znalazło się powszechne pomijanie w ewidencji czasu pracy godzin wyznaczonych do pełnienia dyżurów, brak właściwego systemu rekompensowania czasu dyżuru oraz naruszenia przepisów o odpoczynku dobowym i tygodniowym. Jednocześnie GIP wskazał na trudności strukturalne związane ze specyfiką organizacyjną sądownictwa powszechnego. Podkreślono, że pracodawcą dla urzędników sądowych jest sąd reprezentowany przez dyrektora sądu, którego kompetencje są ograniczone przez strukturę hierarchiczną wymiaru sprawiedliwości. Taka sytuacja utrudnia skuteczną interwencję organów kontrolnych PIP. GIP zaznaczył również, że nie ma kompetencji do oceny zgodności polskich przepisów z regulacjami Unii Europejskiej, ani do oceny rozwiązań systemowych. Systemowe uregulowanie kwestii dyżurów należy do właściwości Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, zaś Minister Sprawiedliwości może zdecydować o szczególnym uregulowaniu tej kwestii w sądach i prokuraturze.
Stanowisko Ministerstwa Sprawiedliwości
Departament Kadr i Organizacji Sądów Powszechnych i Wojskowych MS w piśmie z 2 kwietnia 2025 r. wyjaśnił, że czas pełnienia dyżuru nie może naruszać prawa pracownika do odpoczynku. DKO skierował wystąpienie do dyrektorów sądów apelacyjnych wskazując na konieczność przestrzegania prawa do nieprzerwanego odpoczynku. Zarekomendowano również szerszy podział dyżurów między wszystkich pracowników oraz zasugerowano współpracę z jednostkami policji i prokuraturą w celu ograniczenia działań poza zwykłymi godzinami pracy. Ministerstwo poinformowało również, że w ramach prac nad nową ustawą o pracownikach sądów analizowana jest możliwość wprowadzenia dodatkowej rekompensaty za pełnienie dyżurów.
Stanowisko Rzecznika Praw Obywatelskich
RPO uznał sprawę za zakończoną po otrzymaniu odpowiedzi z GIP, wskazując, że orzecznictwo TSUE nie znajduje automatycznego zastosowania w polskim prawie, jeśli nie zostało uwzględnione w przepisach krajowych.
Trudności praktyczne i systemowe
Specyficzna struktura organizacyjna sądownictwa powszechnego sprawia, że zastosowanie środków nadzorczych i kontrolnych przez PIP napotyka na istotne trudności praktyczne. Choć inspektor pracy ma obowiązek oceniać zgodność praktyk z polskim prawem pracy, jego możliwości interwencji są ograniczone. Zgodnie z art. 33 ustawy o PIP, środki prawne dotyczące terenowych jednostek organizacyjnych podmiotu kontrolowanego, inspektor pracy kieruje do tego podmiotu, bez względu na swoją właściwość terytorialną. Ustęp 2 przytoczonego przepisu nie koreluje jednak ze strukturą wymiaru sprawiedliwości. Pracodawcą dla urzędników sądowych jest sąd, reprezentowany przez dyrektora sądu, którego kompetencje są jednak niewystarczające do rozstrzygnięcia poruszonych kwestii ze względu na podporządkowanie szczeblom pośrednim. Wnioski z wystąpień inspektora pracy, choć nie są decyzją administracyjną w rozumieniu art. 104 KPA, mają podobny charakter prawny. Stosując pewną analogię, można uznać, że wydanie takiego środka prawnego w obecnych warunkach strukturalnych mogłoby mieć wadę określoną w art. 156 § 1 pkt 5 KPA – byłoby niewykonalne w dniu jego wydania, a niewykonalność ta ma charakter trwały. Ten problem może zmienić jedynie ustawodawca poprzez zastosowanie rozwiązań zgodnych z wyrokiem TSUE.
Postulaty i perspektywy
MOZ NSZZ “Solidarność” Pracowników Sądownictwa i Prokuratury od wielu lat wnioskuje o systemowe uregulowanie kwestii dyżurów z uwzględnieniem standardów, które pojawiły się później w orzecznictwie TSUE. Postuluje wprowadzenie odpowiedniej rekompensaty za czas pozostawania w gotowości, nawet jeśli pracownik nie został wezwany do pracy. Domaga się zapewnienia przestrzegania prawa do nieprzerwanego odpoczynku dobowego i tygodniowego oraz uwzględnienia szczególnej sytuacji osób z przeciwwskazaniami do pracy w porze nocnej. Organizacja stale podkreśla także konieczność wprowadzenia obowiązku ewidencjonowania czasu dyżurów i faktycznie wykonanej pracy.
Prawidłowe rozwiązanie problemu wymaga zmian systemowych na poziomie ustawowym, a nie tylko w przepisach wykonawczych. Wypracowanie właściwych rozwiązań powinno pogodzić potrzebę zapewnienia sprawnego funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości z ochroną podstawowych praw pracowniczych. Pozostawienie nieprecyzyjnych zapisów Kodeksu pracy i przerzucenie kosztów działalności poszczególnych instytucji na szeregowych pracowników narusza nie tylko zasady prawa pracy, ale wprost uderza w istotę stosunku pracy.
Rzeczowe podejście wszystkich decydentów (w tym parlamentarzystów, ministrów) może pomóc w znalezieniu sprawiedliwego i relatywnie taniego rozwiązania długotrwałych interwencji organizacji związkowych działających w sądach i prokuraturach, zmierzających do znalezienia akceptowalnego rozwiązania zarówno dla osób dyżurujących, jak i ogółu społeczeństwa, dla którego sprawny wymiar sprawiedliwości ma fundamentalne znaczenie dla poczucia sprawiedliwości.
MOZ NSZZ “Solidarność” Pracowników Sądownictwa i Prokuratury z pewnością będzie kontynuować działania w celu doprowadzenia do kompleksowego uregulowania kwestii dyżurów pracowniczych. O dalszych krokach będziemy informować na bieżąco.
| Lp. | Data | Nadawca | Sygnatura | Adresat | Krótkie podsumowanie |
| 1 | 22.05.2024 | Biuro Komunikacji i Promocji MS | BK-VII.082.246.2024 | MOZ NSZZ SPSiP | Informacja, że po 13 grudnia 2023 r. Ministerstwo Sprawiedliwości nie przeprowadziło analizy dyżurów aresztowych. Prośba o wskazanie szczegółów dot. poszukiwanego dokumentu. |
| 2 | 13.06.2024 | Departament Budżetu i Efektywności Finansowej MS | DB-III.311.76.2024 | MOZ NSZZ SPSiP | Przekazanie zbiorczego zestawienia danych za 2023 rok dotyczących tzw. dyżurów aresztowych, wykazującego skalę problemu – ponad 1,9 mln godzin dyżurów poza siedzibami sądów i 291 tys. godzin dyżurów w sądach. |
| 3 | 21.01.2025 | MOZ NSZZ SPSiP | 20250121-1-GIP | Główny Inspektor Pracy | Wniosek o pilną interwencję w sprawie systemowego problemu dyżurów pracowniczych. Przedstawienie argumentacji prawnej, w tym orzecznictwa TSUE, wskazanie na konkretne nieprawidłowości stwierdzone podczas kontroli PIP. |
| 4 | 21.02.2025 | Główny Inspektorat Pracy | GIP-GPP.081.17.2025.2 | MOZ NSZZ SPSiP | Potwierdzenie nieprawidłowości w organizacji i rozliczaniu dyżurów. Wyjaśnienie ograniczonych kompetencji GIP w zakresie systemowych zmian i oceny zgodności przepisów krajowych z unijnymi. Wskazanie na właściwość Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej oraz Ministra Sprawiedliwości. |
| 5 | 27.02.2025 | Rzecznik Praw Obywatelskich | III.7040.7.2025.AD | MOZ NSZZ SPSiP | Informacja o uznaniu sprawy za zakończoną po otrzymaniu odpowiedzi z GIP. Wskazanie, że orzecznictwo TSUE nie znajduje automatycznego zastosowania w polskim prawie. |
| 6 | 11.03.2025 | MOZ NSZZ SPSiP | Brak | Ministerstwo Sprawiedliwości, dyrektorzy sądów apelacyjnych | Stanowisko w sprawie nieprawidłowości w polityce kadrowej i wynagrodzeń pracowników sądów, w tym kwestii podziału stanowisk na grupy i ich wpływu na organizację dyżurów. |
| 7 | 18.03.2025 | Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich | III.7040.7.2025.AD | Departament Kadr i Organizacji Sądów Powszechnych i Wojskowych MS | Informacja o wpłynięciu odpowiedzi z GIP w sprawie dyżurów pracowniczych i prośba o przedstawienie stanowiska MS w tej sprawie. |
| 8 | 02.04.2025 | Departament Kadr i Organizacji Sądów Powszechnych i Wojskowych MS | DKO-IV.054.13.2025 | MOZ NSZZ SPSiP | Informacja o skierowaniu wystąpienia do dyrektorów sądów apelacyjnych ws. przestrzegania prawa do nieprzerwanego odpoczynku i szerszego podziału dyżurów. Zapowiedź analizy możliwości wprowadzenia dodatkowej rekompensaty za pełnienie dyżurów w ramach prac nad nową ustawą o pracownikach sądów. |
Nota o powstaniu dokumentu: Tekst został przygotowany z wykorzystaniem modelu sztucznej inteligencji Claude 3.7 Sonnet (Anthropic) oraz ChatGPT 4o (OpenAI). Cały proces tworzenia tekstu odbywał się pod ścisłym nadzorem człowieka, który formułował precyzyjne zapytania, weryfikował generowane treści, wprowadzał niezbędne poprawki merytoryczne i redakcyjne oraz ostatecznie zatwierdził końcową wersję dokumentu. Proces ten stanowi praktyczną realizację zasad zawartych w Deklaracji, dotyczących odpowiedzialnego wykorzystania technologii AI jako narzędzia wspomagającego pracę intelektualną człowieka.