W dniu 14 lipca 2025 r. w siedzibie Ministerstwa Sprawiedliwości odbyło się spotkanie przedstawicieli związków zawodowych reprezentujących pracowników sądów i prokuratury z kierownictwem resortu. Jak poinformowało Ministerstwo w opublikowanym komunikacie, tematem rozmów miały być m.in. kwestie związane z projektem ustawy o pracownikach sądów powszechnych. Tytuł wręcz sugeruje, że był to główny temat: Ustawa o pracownikach sądów powszechnych – konsultacje z przedstawicielami związków zawodowych.
Spotkanie trwało ok. dwóch godzin i objęło szeroki zakres tematów zgłoszonych przez stronę związkową – w tym kwestie waloryzacji, nagród, problemów struktury stanowiskowej, OZSS, PPK oraz praktyki zatrudniania na zastępstwo. W agendzie spotkania znalazła się również wzmianka o projekcie ustawy, jednak faktycznie temat ten poruszony został jedynie marginalnie. Dyskusja na jego temat trwała nie dłużej niż 15 minut i ograniczyła się do krótkiej informacji ze strony resortu, że projekt zostanie zaprezentowany na przełomie 2025/2026 roku – co, jak zaznaczono, zostało już wcześniej ustalone. W związku z tym jeden z przedstawicieli strony związkowej wyraził zdziwienie co do umieszczenia tego punktu w agendzie spotkania.
W naszej relacji przedstawiamy kluczowe zagadnienia poruszone w trakcie spotkania, niezależnie od ich obecności w oficjalnym komunikacie, porządkując je tematycznie i uwzględniając zarówno deklaracje resortu, jak i stanowiska strony związkowej.
W SKRÓCIE:
Brak środków na podwyżki w oddziałach
Ministerstwo nie przewiduje obecnie środków na zwiększenie wynagrodzeń dla stanowisk wspomagających.
Nagrody – tylko z puli 1400 zł
Nagrody za I półrocze 2025 będą wypłacane z podstawowej puli – sądy dopiero rozliczyły i przekazują MS informacje o oszczędnościach.
Niepewność w sprawie waloryzacji
Zabraliśmy głos w sprawie braku jasnych zasad waloryzacji – nie wiadomo, czy obejmuje każdego, dodatki i wszystkich pracowników.
Nowa ustawa – na razie bez eksperta od prawa urzędniczego
Prace nad nową ustawą o pracownikach sądów i prokuratury trwają. Zgodnie z wcześniejszymi zapowiedziami tekstu projektu można się spodziewać na przełomie 2025/26, ale w zespole nadal brakuje specjalisty z zakresu prawa urzędniczego, co budzi poważne wątpliwości. Nadal strona związkowa nie otrzymała założeń do projektu ustawy.
Specjaliści OZSS potrzebują ustawy
Zwróciliśmy uwagę na brak informacji co do dalszych prac nad zmianą ustawy OZSS oraz nie dopuszczenie związków do prac legislacyjnych.
Trwają prace nad zmianą rozporządzenia ws. wynagrodzeń
Poprawki w rozporządzeniu ws. wynagrodzeń są finalizowane, tak, aby odpowiadały Porozumieniu z 17 lutego – konieczne było porozumienie z resortem obrony (MON).
Stanowiska nadal do uporządkowania
Przypomnieliśmy propozycję zmian w rozporządzeniu, które dałyby dyrektorom narzędzia do uporządkowania chaosu stanowiskowego – nadal nie została wdrożona, mimo wcześniejszego zainteresowania resortu.
Umowy na zastępstwo nadal problemem
Wskazaliśmy na praktyki obchodzące przepisy – umowy na zastępstwo są nadużywane i nie dają prawa do stażu.
PPK – są środki na dodatkową wpłatę
Zadaliśmy pytanie o możliwość dodatkowej wpłaty do Pracowniczych Planów Kapitałowych – naszym zdaniem jest to możliwe.
Kuratorzy – dementujemy fałszywe informacje
Nie ma planów przeniesienia kuratorów do Służby Więziennej. Trwają prace nad standardem przyznawania tytułu honorowego.
Zaliczanie okresów pracy z umów cywilnoprawnych
Przewidziano środki (0,5 mld zł) na objęcie stażem pracy umów cywilnoprawnych.
BARDZIEJ SZCZEGÓŁOWE INFORMACJE:
Wynagrodzenia w oddziałach: Obecnie ministerstwo nie przewiduje środków na podwyżki dla stanowisk wspomagających pion orzeczniczy. Wszystko zależy od ustawy budżetowej na 2026 r. Brak decyzji skutkuje brakiem jakichkolwiek przewidywalnych działań w tym zakresie.
Nagrody za I półrocze: Nagrody w sądach za pierwsze półrocze 2025 roku będą wypłacane z podstawowej puli 1400 zł – to kwota uruchamiana już w jednostkach. Dodatkowe środki będą mogły zostać przeznaczone na nagrody dopiero w drugim półroczu – po analizie raportowanych oszczędności, podobnie jak w latach ubiegłych. Termin raportowania aktualnych oszczędności przez sądy upływał 15 lipca.
Waloryzacja wynagrodzeń: Związek zwrócił uwagę na brak konsekwencji w podejściu do waloryzacji. Zadano pytania: [-] czy waloryzacja obejmuje każdego pracownika? [-] czy obejmuje dodatki funkcyjne i stanowiskowe? [-] czy dotyczy także dyrektorów sądów?
Odpowiedzi resortów (MF i MS) były niejednoznaczne. Od lutego i kwietnia 2024 r. nie otrzymano żadnej odpowiedzi ani nie wszczęto polemiki w reakcji na przekazane stanowiska związkowe. Tymczasem byli dyrektorzy sądów występują z powództwami opartymi na braku waloryzacji. W SR Toruń zapadł wyrok (sygn. IV P 32/25), w którym Sąd jednoznacznie uznał, że przepisy ustawy o kształtowaniu wynagrodzeń ustanawiają normę imperatywną, nie dają żadnego luzu decyzyjnego.
20250317 Wyrok SR Toruń IV P 2/25.pdf
Wprost w nich jest mowa o obowiązku waloryzacji w określonym terminie. Obowiązek ten dotyczy konkretnego wynagrodzenia, nie zaś puli podwyżki dla całej grupy zawodowej, którą następnie rozdziela minister według niezależnego klucza. W orzecznictwie TK i SN nie negowano, że te przepisy mogą być podstawą indywidualnych roszczeń. Związek wyraził stanowisko, że dochodzenie prawa do waloryzacji przed sądem nie powinno być konieczne – takie sytuacje są nie do pogodzenia z zasadami państwa prawa.
Stanowisko ws. prawa do waloryzacji wynagrodzeń
Stanowisko ws. waloryzacji dodatków, wynagrodzeń wszystkich pracowników oraz dyrektorów sądów
Nowa ustawa o pracownikach sądów i prokuratury: Zgodnie z zapowiedziami projekt ma pojawić się na przełomie 2025/2026 roku. Do zespołu nie został włączony specjalista z zakresu prawa urzędniczego, mimo że MOZ NSZZ „Solidarność” Pracowników Sądownictwa i Prokuratury wielokrotnie postulowała taki udział.
W ocenie organizacji to bardzo wskazane – obecnie obowiązujące regulacje (na mocy art. 18 ustawy) odsyłają do ustawy o pracownikach urzędów państwowych, która przewiduje szereg ograniczeń właściwych dla modelu mianowania (np. ograniczenia mobilności, brak pełnej swobody zmiany pracodawcy, inne zasady odpowiedzialności służbowej). Jednocześnie pracownicy ci nie korzystają z przywilejów przewidzianych dla urzędników mianowanych. W efekcie powstał hybrydowy, nieczytelny reżim zatrudnienia – z ograniczeniami, ale bez zabezpieczeń.
Organizacja wskazała, że: [-] albo pracownicy są zatrudniani na umowie o pracę – jak w sektorze prywatnym – bez ograniczeń (zakaz dodatkowego zatrudnienia, dodatkowe wymagania, inne zasady rozliczania nadgodzin i dyspozycyjności, możliwość przenoszenia do innych jednostek itp [-] albo powinien być wprowadzony stosunek pracy z mianowania – z przewidzianymi ograniczeniami, ale konsekwentnie, czyli także przywilejami.
Uczestnicy dotychczasowych spotkań byli zgodni, że nowa ustawa powinna stworzyć stabilny, długofalowy model zatrudnienia – zachęcający do pracy, a nie zniechęcający, jak dotychczas (brak waloryzacji, niskie wynagrodzenia, obciążenie obowiązkami). Podkreśliliśmy, że brak eksperta grozi powtórzeniem błędów np. z 2019 r., gdy projekt był „kolażem” przepisów z różnych ustaw, pozbawionym logiki i spójności.
MIANOWANIE JAKO PODSTAWA ZATRUDNIENIA URZĘDNIKÓW SĄDOWYCH
Specjaliści OZSS: Zgłoszono konieczność opracowania kompleksowej ustawy dla specjalistów opiniujących w sprawach rodzinnych i nieletnich. Aktualna regulacja jest niewystarczająca – zarówno w zakresie zatrudnienia, jak i jakości wydawania opinii. Nasza przedstawicielka zaznaczyła, że specjalistom zależy przede wszystkim na sprawnym wydawaniu dobrych opinii – bez właściwych regulacji nie można oczekiwać ani sprawności, ani chętnych do pracy. Związki zawodowe nie zostały zaproszone do prac nad projektem. Poinformowano nas, że obecnie pracuje nad nim komisja kodyfikacyjna – niezależna od resortu – i to ona będzie decydować o kształcie założeń – potem będzie czas na konsultacje.
Rozporządzenie „widełkowe”: Finalizowane są uzgodnienia międzyresortowe dotyczące zmian w rozporządzeniu o wynagrodzeniach – tak, aby odpowiadały ustaleniom z Porozumienia z 17 lutego 2025 r. Potrzebne było uzgodnienie z MON. Przypominamy, że 2-krotnie wystąpiliśmy z pismami w tej sprawie do MS.
Chaos stanowiskowy w sądach: Przypomnieliśmy propozycję zmian w rozporządzeniu przekazaną w lutym, która pozwoliłaby dyrektorom sądów natychmiast uporządkować sytuację stanowiskową. Wystarczy dopisać do tabeli kwalifikacyjnej, że: [-] np. na stanowisko starszego sekretarza sądowego wymagane jest 5 lat pracy na stanowisku sekretarza i starszego protokolanta; [-] okres pracy na stanowiskach wspomagających pion orzeczniczy wlicza się do stażu na pozostałych stanowiskach wspomagających i odwrotnie. Umożliwiłoby to wycofanie zbędnych stanowisk (np. protokolanta sądowego) i uporządkowanie struktur. Niestety – mimo zainteresowania resortu – do dziś nie wdrożono rozwiązania. Wciąż słyszymy o „zaszłościach historycznych”.
Umowy na zastępstwo: Zwróciliśmy uwagę na powszechnie występujące nadużycia. Umowy na zastępstwo często wykorzystywane są do zatrudniania osób wykonujących inne zadania – w innych komórkach organizacyjnych. Pracownik traci prawo do zaliczenia okresu do stażu, nie mając przy tym świadomości, że skutki prawne są istotne. Takie działanie jest również krytykowane w wynikach kontroli NIK. Wskazano także, że pracodawca nie ma swobody w określaniu zakresu obowiązków pracownika zatrudnionego na zastępstwo – musi on odpowiadać pracy zastępowanego. Znaczące różnice mogą prowadzić do zakwestionowania tej umowy jako umowy na zastępstwo (por. P. Zawadzka-Filipczyk, Umowa na zastępstwo – poradnik na przykładach, LEX).
Umowy na zastępstwo nadużywane
PPK – dodatkowa wpłata: Zapytaliśmy o możliwość zwiększenia wpłaty pracodawcy do Pracowniczych Planów Kapitałowych (do 2,5% wynagrodzenia). Naszym zdaniem środki są zabezpieczane w planach wydatków, a liczba uczestników PPK pozwala – w wielu jednostkach – na wdrożenie tego rozwiązania. Wymaga to porozumień z organizacjami związkowymi. Przedstawiciele ministerstwa nie mogli udzielić od razu odpowiedzi na to pytanie.
Kuratorzy sądowi: Na nasze pytanie przedstawiciele Ministerstwa zdementowali fałszywe informacje o rzekomym włączeniu służby kuratorskiej do struktur Służby Więziennej – takie plany nie istnieją. Omówiono także potrzebę: [-] transparentności przy przyznawaniu tytułu honorowego kuratora specjalisty, [-] publikacji standardu opracowanego przez resort w porozumieniu z KRK (dotąd nieopublikowanego, ale ma zostać opublikowany). W tym roku wszystkie wnioski były opiniowane. Ministerstwo nie występowało o nowe nominacje ze względu na dużą liczbę wniosków oczekujących na załatwienie. Tytuły mają być przyznawane z okazji Dnia Kuratora.
Zaliczanie umów cywilnoprawnych do stażu: Przewidziano środki w wysokości ok. 0,5 mld zł na objęcie stażem okresów zatrudnienia na podstawie umów cywilnoprawnych – co może mieć bardzo istotne znaczenie dla dużej grupy pracowników.