Prokuratura: Praca zmianowa [STANOWISKO]

STANOWISKO KOMISJI MIĘDZYZAKŁADOWEJ Międzyzakładowej Organizacji Związkowej NSZZ „Solidarność” Pracowników Sądownictwa i Prokuratury z dnia 4 lutego 2022 r. ws. pracy zmianowej w prokuraturze

MOZ NSZZ “Solidarność” Pracowników Sądownictwa i Prokuratury kierując się zbiorowym interesem zatrudnionych oraz mając na uwadze prawa pracownicze – zwłaszcza te związane z czasem pracy oraz bezpieczeństwem i higieną pracy, przedkłada stanowisko ws. obserwowanych naruszeń związanych z wprowadzaniem pracy zmianowej.

W pierwszej kolejności organizacja związkowa podnosi, że zgodnie z przepisami art. 104 § 1 i art. 104(1) § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1320 – dalej k.p.) kwestie związane z organizacją i porządkiem pracy oraz stosowanymi systemami czasu pracy podlegają unormowaniu w regulaminach pracy w trybie określonym także przez przepisy kodeksowe.  Nie jest dopuszczalne wprowadzanie zmian godzin pracy innymi dokumentami (np. zarządzeniami), które zgodnie z art. 9 k.p. nie stanowią źródeł prawa. Wprowadzane w ten sposób godziny pracy są dotknięte istotną wadą prawną, a jako nieobowiązujące mogą stanowić podstawę roszczenia skierowanego do skarbu państwa.

Należy również zwrócić uwagę, że regulaminy pracy nie mogą zawierać ogólnych zapisów pozwalających na regulowanie poza nimi kwestii związanych z systemami i rozkładami czasu pracy. Takie klauzule pozwalające np. w drodze zarządzeń i swobodnego uznania zmieniać przez pracodawców tak ważne kwestie – są niedopuszczalne. Przepisy prawa wewnątrzzakładowego muszą określać organizację pracy, stosowane systemy i rozkłady czasu pracy w taki sposób, aby regulamin spełniał swoją funkcję informacyjną, a pracownicy zatrudnieni i podejmujący zatrudnienie wiedzieli z lektury tego aktu prawnego, jakie wobec nich będą stosowane rozwiązania – w tym, w jakich godzinach mogą być zatrudniani. Takie sprawy nie mogą być zmieniane doraźnie zarządzeniami osób wykonujących czynności z zakresu prawa pracy. Tymczasem stopniowo staje się to niechlubnym standardem w prokuraturze.

Ze względów formalnoprawnych organizacja związkowa uważa możliwość wyznaczania (niemal na wszystkich stanowiskach) w prokuraturze normatywnych godzin pracy w godzinach przekraczających ramy 7:00-18:00 za niedopuszczalne – ze względu na przepisy prawa powszechnie obowiązującego. Zaznaczyć trzeba, że przepisy znacząco ograniczają możliwość „uelastyczniania” czasu pracy w sądach i prokuraturach w stosunku do sektora prywatnego. Ograniczenie to wynika z przepisów szczególnych zawartych w art. 29-30 ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 537) – stosowane na podstawie odesłania zawartego w art. 18 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o pracownikach sądów i prokuratury (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 577). Dopiero w sprawach nieuregulowanych w tych pragmatykach możliwe jest sięgnięcie do norm kodeksowych. Oczywiście powyższe nie staje na przeszkodzie, aby ze względu na potrzeby prokuratury zatrudniać pracowników poza tymi ramami czasowymi. Istnieją przecież w prawie pracy rozwiązania, które mogą być wykorzystywane przez pracodawcę.Takie zatrudnienie rodzi jednak konsekwencje w postaci konieczności zapewnienia właściwej rekompensaty. Łamanie obowiązujących przepisów stanowi w ocenie organizacji związkowej oczywiste naruszenie praw pracowniczych, gdyż próbuje się w ten sposób zaspokoić potrzeby prokuratury, unikając jednocześnie przysługujących pracownikom uprawnień.

Naruszanie przepisów o czasie pracy jest także czynem penalizowanym w art. 281 § 1 pkt 5 k.p. Sytuacja jest szczególnie niezręczna z tego powodu, że obserwowany problem adresowany jest do organu władzy publicznej, który powołany jest do tego, aby na straży tych praw stać i dawać przykład wszystkim pozostałym pracodawcom. Prawa pracownicze są jednak z punktu widzenia związku zawodowego nienaruszalne, a każde ich pogwałcenie nie może być pomijane milczeniem. Łamania praw pracowniczych nie usprawiedliwia także panujący stan epidemii, gdyż utrzymuje się on od tak długiego czasu, że możliwe było podjęcie działań, które nie prowadziłyby do naruszania przepisów.

W zakresie ewentualnej zmianowej organizacji pracy organizacja związkowa zgłasza zastrzeżenia co do spełniania przez większość stanowisk w prokuraturze warunków realizacji definicji pracy zmianowej ukonstytuowanej w oparciu o przepisy unijne, doktrynę i stanowisko Głównego Inspektoratu Pracy.

W przypadku wprowadzenia zmianowej organizacji pracy organizacja związkowa zwraca również uwagę na konieczność uaktualnienia oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach, które mogą być związane z pracą zmianową, a także zabezpieczenia w budżecie środków na skierowanie wszystkich pracowników zatrudnionych na tych stanowiskach na badania lekarskie z zakresu medycyny pracy – z uwzględnieniem czynnika określonego w poz. V.6 zał. nr 1 do Rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzenia badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 2067 z późn. zm.) – „Praca zmianowa, w tym praca w porze nocnej”.

O ile wiadomo, zarówno budżety nie są przygotowane na zwiększone wydatki w tym zakresie, jak i nie przeprowadzono zmian oceny ryzyka zawodowego. To jest bardzo niepokojące.

Organizacja związkowa zaobserwowała bardzo wiele naruszeń praw pracowniczych już przy poprzednim wprowadzaniu pracy zmianowej w prokuraturze. Dlatego przedstawienie niniejszego stanowiska staje się konieczne. Zgodnie z art. 2 ustawy z dnia 28 stycznia 2016 r. Prawo o prokuraturze (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 66 z późn. zm.) prokuratura wykonuje zadania w zakresie ścigania przestępstw oraz stoi na straży praworządności. Nie może w niej być miejsca na łamanie jakichkolwiek przepisów, w tym praw pracowniczych. Takie działania mogą podważać zaufanie obywateli do prokuratury, co byłoby zjawiskiem szkodliwym, a nawet niebezpiecznym.

MOZ NSZZ “Solidarność” PSiP kieruje powyższe stanowisko do wszystkich, od których w jakikolwiek sposób może zależeć to, jak będą przestrzegane prawa pracownicze, w tym do wykonujących czynności z zakresu prawa pracy, organów kontrolnych, związków zawodowych i ich organizacji oraz mediów.