Ze skargi MOZ NSZZ “Solidarność” Pracowników Sądownictwa i Prokuratury w Sądzie Rejonowym Szczecin-Prawobrzeże i Zachód została przeprowadzona kontrola Państwowej Inspekcji Pracy. Skarga została złożona w związku z tym, że pracodawca ignorował nasze argumenty wskazujące, że zatrudnianie urzędników na czas określony po odbytym stażu i złożeniu egzaminu jest naruszeniem przepisów ustawy – podobnie jak przedłużanie umów czasowych na czas dłuższy niż 6 miesięcy określone do odbycia stażu. Problem w sądach dotyczył głównie tzw. etatów czasowych do KW. Argumentowaliśmy kilkakrotnie próbując przekonać pracodawcę, że kwestia czasowego zwiększania limitu etatów czy też zapewnienia ich finansowania w najmniejszym stopniu nie pomniejsza praw pracowniczych a osoby wykonujące czynności z zakresu prawa pracy zawierając wbrew ustawie umowy czasowe naruszają przepisy o zatrudnianiu czym narażają się nawet na odpowiedzialność karną.
Kontrola potwierdziła, że od 2019 sąd ten zawierał z urzędnikami umowy o pracę na czas określony wbrew zapisom ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o pracownikach sądów i prokuratury. Dochodziło także do naruszania okresów zatrudnienia na stanowisku stażysty przez zatrudnianie stażystów powyżej 6 miesięcy. Zdarzały się nawet przypadki zatrudniania na okres próbny – czego w ogóle nie przewidują przepisy.
Jak wyjaśnił organ kontrolny zgodnie z art. 4 ustawy, stosunek pracy z osobą ubiegającą się o przyjęcie na staż urzędniczy nawiązuje się na podstawie umowy o pracę na czas określony. Stosunek pracy z urzędnikiem nawiązuje się natomiast na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony. W czasie kontroli ustalono, że w obszernej korespondencji związanej z wejściem przepisów ustawy z dnia z dnia 20 lipca 2018 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe w prawo własności tych gruntów, Sądowi Rejonowemu Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie przydzielono łącznie 32 etaty urzędnicze (tzw. DKO), w tym 22 etaty na czas nieokreślony, a 10 na czas określony. Jak wynika z pisma Ministerstwa Sprawiedliwości Departament Kadr i Organizacji Sądów Powszechnych i Wojskowych kierowanego do Prezes Sądu Apelacyjnego w Szczecinie „stanowiska urzędnicze przydzielone do poszczególnych sądów podzielone zostały na dwie grupy. Pierwsza z nich, to stanowiska przydzielone do sądów na czas nieokreślony. Natomiast w ramach drugiej grupy, etaty urzędnicze przydzielone zostały jedynie na czas realizacji zadań określonych w ustawie przekształceniowej, czyli na czas określony – trzy lata. Po tym czasie stanowiska te zostaną wygaszone”.
Jak informuje PIP, z dalszej korespondencji wyczytać można, że realizacja zatrudnienia osób na powyższe etaty ma nastąpić na podstawie przepisów ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o pracownikach sądów i prokuratury, co oznacza, że nawiązanie stosunku pracy z osobami ubiegającymi się o przyjęcie na staż urzędniczy nastąpić ma na podstawie umowy o pracę na czas określony, a po odbyciu stażu, nawiązanie stosunku pracy z urzędnikiem ma nastąpić na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony. Osoby zatrudnione na wyżej opisanych etatach będą mogły być przenoszone na zwalniane w sądach etaty w wyniku naturalnej fluktuacji kadr przy uwzględnieniu stopnia realizacji ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe w prawo własności tych gruntów i z odpowiednim wyprzedzeniem tj. przed upływem okresu, na który zabezpieczono środki finansowe na etaty na czas nieokreślony.
W korespondencji z sądami wskazano także, że w zakresie zatrudnienia w sądach powszechnych urzędników sądowych w ramach ustawy przekształceniowej – zastosowanie znajdują reguły wyrażone w ustawie o pracownikach sądów i prokuratury tj. przeprowadzenie naboru konkursowego na staż urzędniczy oraz zatrudnienie osób, które odbyły staż i zdały kończący go egzamin – na podstawie umowy na czas nieokreślony; wskazano również, że w puli etatów przeznaczonych do realizacji w.w. zadania zabezpieczono środki na czas określony tj. 3 lat – co w niczym nie zmienia wyżej wskazanych reguł zatrudnienia.
Nadto podkreślono, że „niewłaściwa jest sytuacja, w której długoterminowo zatrudnia się na umowach na czas określony wyłonionych w konkursie pracowników, którzy z pozytywnym wynikiem zakończyli staż urzędniczy, pomimo że dedykowane im etaty nie są obsadzone. Przedłużające się zatrudnienia na czas określony, stwarzając niepewność co do przyszłego zatrudnienia, w oczywisty sposób prowadzi do rezygnacji z zatrudnienia i nie sprzyja zapewnieniu prawidłowego funkcjonowania sądu”.
W korespondencji prowadzonej z sądem nasza organizacja zaś otrzymała nawet kuriozalne próby tłumaczenia, że przepisy ustawy budżetowej przez brak gwarancji stałego finansowania etatów uchyliła art. 4 ustawy o pracownikach sądów i prokuratury (sic).
Inspekcja potwierdziła, że ustawa o pracownikach sądów i prokuratury w sposób wyczerpujący rozstrzyga zatrudnienie zarówno stażystów jak i urzędników sądowych i w takim przypadku nie można stosować do tych pracowników przepisów o zatrudnianiu na czas określony lub na okres próbny.
Inspekcja skierowała do pracodawcy wystąpienie o przestrzeganie przepisów dotyczących zawierania umów na czas nieokreślony z pracownikami, którzy z wynikiem pozytywnym zdali egzamin na urzędnika, a także o przekształcenie umów zawartych na czas określony z urzędnikami sądowymi na umowy o pracę na czas nieokreślony.
Pracownicy, którzy są lub byli zatrudnieni w sądach z naruszeniem przepisów prawa zawsze mogą wystąpić do sądu pracy z pozwem o ustalenie stosunku pracy zawartego na czas nieokreślony – z wszystkimi konsekwencjami tego. W tym celu we własnym zakresie należy sprawę skonsultować z adwokatem lub radca prawnym. Członkowie naszej organizacji konsultacje i pomoc prawną mają zapewnioną z naszej strony.