Sąd Apelacyjny uznał, że pracodawca nie może w drodze powództwa o ustalenie przeciwko związkowi zawodowemu kwestionować jego uchwał dotyczących ochrony działaczy związkowych. Badanie prawidłowości takich decyzji możliwe jest jedynie w ramach indywidualnych sporów pracowniczych. Zakładowa organizacja związkowa nie ma obowiązku przedstawiania uchwały o objęciu pracownika szczególna ochroną.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach zapadł na tle sporu między Wojewódzkim Sądem Administracyjnym (jako pracodawcą) a naszą organizacją – dotyczącego możliwości kwestionowania przez pracodawcę uchwał związkowych w trybie powództwa o ustalenie.
Sprawa dotyczyła sytuacji, w której pracodawca, po dokonaniu wypowiedzenia umowy o pracę pracownikowi, został poinformowany przez organizację związkową o objęciu tego pracownika funkcją związkową i szczególną ochroną przed zwolnieniem. Pracodawca zakwestionował skuteczność uchwał związkowych w tym zakresie, wnosząc powództwo o ustalenie ich nieistnienia na podstawie art. 189 k.p.c. Równolegle toczyło się postępowanie z powództwa zwolnionego pracownika o przywrócenie do pracy.
Sprawa ta ma istotne znaczenie dla określenia granic sądowej kontroli wewnętrznych decyzji związków zawodowych oraz dopuszczalności drogi sądowej w sprawach o ustalenie nieistnienia uchwał związkowych, a także dla zdefiniowania interesu prawnego pracodawcy w kwestionowaniu decyzji organizacji związkowych dotyczących reprezentacji związku i ochrony działaczy związkowych.
Z uzasadnienia wyroku wynika, że:
1. w sprawach o ustalenie nieistnienia bądź stwierdzenie nieważności uchwały organizacji związkowej droga sądowa jest co do zasady niedopuszczalna. Kontrola taka jest możliwa tylko incydentalnie przy ustalaniu treści stosunku pracy w sporach między pracodawcą i pracownikiem, w których organizacja związkowa nie jest stroną pozwaną;
2. interes prawny jako przesłanka powództwa o ustalenie na podstawie art. 189 k.p.c. nie ma charakteru generalnego (uniwersalnego), lecz tylko indywidualny (konkretny) – musi dotyczyć konkretnej sprawy i stanu faktycznego;
3. zgodnie z zasadą wolności związkowej oraz niezależności związków zawodowych (art. 12 Konstytucji, art. 3 Konwencji MOP nr 87, art. 1 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych) ograniczona jest ingerencja organów państwowych, w tym sądów, w wewnętrzny proces podejmowania decyzji przez organy związku zawodowego;
4. sądowa kontrola działalności związków zawodowych jest ograniczona do etapu rejestracji związku, jego statutu oraz zmian statutu (art. 14-18 i art. 36 ustawy o związkach zawodowych);
5. nie ma procedury zaskarżania uchwał organów związków zawodowych analogicznej do tej przewidzianej dla uchwał organów spółek prawa handlowego, spółdzielni czy wspólnot mieszkaniowych;
6. uzyskanie dowodu, który ma być wykorzystany w innym postępowaniu, nie uzasadnia istnienia interesu prawnego w wytoczeniu powództwa o ustalenie na podstawie art. 189 k.p.c.;
7. zgodnie z art. 32 ust. 9 ustawy o związkach zawodowych, wskazanie osób objętych ochroną związkową nie wymaga przedłożenia pracodawcy uchwały organizacji związkowej, a jedynie pisemnego wskazania tych osób z podaniem imienia, nazwiska i czasu trwania ochrony;
8. dokumenty znajdujące się w aktach sprawy lub do nich dołączone stanowią dowody bez wydawania odrębnego postanowienia (art. 243² k.p.c.). Sąd wydaje postanowienie tylko w przypadku pominięcia dowodu z takiego dokumentu.
Prawomocny wyrok z 29.10.2024 r. – sygn. akt: III APa 43/23. Naszą organizację reprezentowała Kancelaria Radców Prawnych “Pro Iustitia” s.c. Michał Szczygieł, Ewa Szczygieł i wspólnicy w Żorach.